Journal of Ethnobiology
Journal of Ethnobiology 34(1):84-103. 2014
doi: http://dx.doi.org/10.2993/0278-0771-34.1.84
doi: http://dx.doi.org/10.2993/0278-0771-34.1.84
Juniper Beer in Poland: The Story of the Revival of a Traditional Beverage
The Asia and Pacific Museum, Solec 24, 00-403 Warsaw, Poland ( tomaszmadej@muzeumazji.
University of Białystok, Department of Botany, Institute of Biology, ul. Świerkowa 20B, 15-950 Białystok, Poland ( epir@uwb.
University of Nicolaus Copernicus, Institute of History and Archival
Studies, Centre for the Studies of the History and Culture of Food
(Scientific Station of the Polish Historical Society), ul. W.
Bojarskiego 1, 87-100 Toruń, Poland ( jd@umk.
Corresponding author. University of Rzeszów, Institute of Applied
Biotechnology and Basic Sciences, Department of Botany and Biotechnology
of Economic Plants, Werynia 502, 36-100 Kolbuszowa, Poland ( lukasz.
Abstract
Low-alcohol
beverages made of juniper pseudo-fruits were once common in parts of
northern and northeastern Poland. The aim of this article is to
investigate the history of juniper beer production, its role in local
communities, changes in recipes, and signs of revival of the tradition.
Archival ethnographic sources from all over the country were reviewed,
and field research was carried out in two juniper beer producing areas
in the Northeast region: (1) Kurpie, and (2) Podlasie. Juniper beers
were made in central and northeastern Poland, mainly for weddings,
holidays, or other special occasions. The tradition gradually declined
throughout the twentieth century and has now practically disappeared.
Juniper beer, however, recently has been popularized in the Kurpie
region as a regional specialty, aimed at visitors to the area since the
1990s. The beverage is gaining increasing media attention, not only in
the region but across Poland, and it is now produced in a large
proportion of households in Kurpie (either for sale or for domestic
use). In Podlasie, juniper beer is still mainly remembered as a drink
from the past, with very few individuals still making it. Juniper beer
is an example of a tradition revival combining a few emerging trends,
among which are the use of wild foods and attention to local recipes and
home-fermented dishes. The changing role of juniper berries in the
history of the drink should also be noted. Originally, the berries were
the richest local source of sugar, and thus they naturally became the
main ingredient of fermented beverages. With time, the composition of
the drink evolved and sugar and honey were added. The original juniper
components now serve mainly as flavoring, giving the drink its
characteristic resinous taste and fragrance.
Resumen
Niskoalkoholowe
napoje z jałowca były kiedyś często przyrządzane w Polsce północnej. Po
okresie ich zapomnienia zaczynają gdzieniegdzie odżywać. Celem tego
artykułu jest przedstawienie historii tego napoju w Polsce, jego roli w
społecznościach oraz dynamiki przepisów na jego przyrządzanie. Cennym
źródłem okazały się badania Polskiego Atlasu Etnograficznego i inne dane
archiwalne. Wykorzystaliśmy także własne materiały terenowe zebrane na
Kurpiach i Podlasiu. Według zebranych danych piwo jałowcowe, którego
głównym składnikiem były szyszkojagody jałowca, a opcjonalnie także
miód, cukier i chmiel, było dawniej przyrządzane w różnych częściach
Pomorza, Mazowsza, Podlasia i przyległych obszarów. W połowie XX w.
prawie zupełnie o nim zapomniano. Odkryto je ponownie na Kurpiach w
latach 90-tych XX w., kiedy uzyskało duże zainteresowanie wśród
turystów, którym serwowane je pod nazwą psiwo kozicowe na imprezach
folklorystycznych. W tej chwili coraz więcej osób na Kurpiach znów je
wytwarza. Ciągłość wyrobu tego piwa nie została nigdy co prawda
przerwana, gdyż kilka osób wytwarzało je stale przez całą II poł. XX w.
Sukces piwa jałowcowego wynika zapewne z rosnącej popularności dzikich
produktów, domowych alkoholi i z ogólnej mody na reaktywację
zapomnianych potraw. Należy podkreślić zmienną rolę piwa jałowcowego.
Pierwotnie szyszkojagody jałowca były najbogatszym źródłem cukru na
ubogich glebach porośniętych przez bory sosnowe, a samo piwo napojem
ubogich chłopów. Pamięć o nim została zachowana dzięki serwowaniu go na
uroczystościach, np. weselach. Z czasem jego skład się zmienił – zaczęto
dodawać coraz więcej cukru i miodu, a sam jałowiec stał się jedynie
przyprawą nadającą ‘psiwu’ charakterystyczny smak.
References Cited
Adams, R. P. Junipers of the World: The Genus Juniperus. Trafford, Victoria, BC. 2004.
Angioni, A., A. Barra, M. T. Russo, V. Coroneo, S. Dessí, and P. Cabras. Chemical Composition of the Essential Oils of Juniperus from Ripe and Unripe Berries and Leaves and Their Antimicrobial Activity. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2003. 51:3073–3078. CrossRef, PubMed
Anonymous. Doświadczenia
w Gospodarstwie, Ogrodnictwie, Rękodziełach, w Lekarstwach Wieyskich
&c.: Z Ustanowionych na to po Niektórych Kraiach Społeczności
Akademickich, z Różnych Autorów i Manuskryptów Domowych Zebrane. Tom I. Drukarnia Antoniego Gröbla, Kraków, PL. 1804.
Anonymous. Artykuł Nadesłany. Kurjer Warszawski. 1830. 1830:234.
Anonymous. Jałowiec. Piast Pismo Rolniczo-Przemysłowe. 1867. 1:387–388.
Anonymous. Piwo Jałowcowe z Browaru Franciszka Gruszczyńskiego. Goniec Wielkopolski. 1886. 10:4.
Arnold, J. P. Origin and History of Beer and Brewing: From Prehistoric Times to the Beginning of Brewing Science and Technology. BeerBooks, Cleveland, OH. 2005 [1911].
Behre, K-E. The History of Beer Additives in Europe—A Review. Vegetation History and Archaeobotany. 1999. 8:35–48. CrossRef
Bohdanowicz, J. Polski Atlas Ethnograficzny. Zeszyt VII. Map no. 361. Archive of the Laboratory of the Polish Ethnographic Atlas, University of Silesia, Cieszyn, PL. n.d.
Brøndegaard, V. J. Folk og Flora: Dansk Etnobotanik, Vol. 1. Rosenkilde og Bagger, København, DK. 1978.
Burnett, J. Liquid Pleasures: A Social History of Drinks in Modern Britain. Routledge, London, UK. 1999.
Campaign for Seed Sovereignty, Available at: http://www.seed-sovereignty.org/EN/. Accessed on May 31, 2013. 2013.
Chętnik, A. Kurpie. Nakł. Księgarni Geograficznej “Orbis”, Kraków-Dębniki, PL. 1924.
Chętnik, A. Jałowiec w Życiu, Obrzędach i Wierzeniach Kurpiów. Ziemia. 1928. 17:269–274.
Chętnik, A. Pożywienie Kurpiów. Jadło i napoje zwykłe, obrzędowe i głodowe. Prace Komisji Etnograficznej. 1936. 16:1–134.
Cybulski [no first name given], [Advertisement]. Kurjer Warszawski. 1841. 1841:48.
Damrosz, J. Historia Regionu. In Kurpie Zielone. Tom I. A., Kutrzeba-Pojnarowa, editor.: 39–80 Instytut Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, PL. 1962.
De Cleene, M. and M. C. Lejeune. Compendium of Symbolic and Ritual Plants in Europe. Man and Culture, Ghent, BE. 2003.
Dénes, A., N. Papp, D. Babai, B. Czúcz, and Z. Molnár. Wild Plants Used for Food by Hungarian Ethnic Groups Living in the Carpathian Basin. Acta Societatis Botanicorum Poloniae. 2012. 81:381–396. CrossRef
Dumanowski, J. Tatarskie Ziele w Cukrze Czyli Staropolskie Słodycze. Muzeum i Pałac w Wilanowie, Warszawa, PL. 2011.
Dziarkowski, J. Wybór Roślin Kraiowych dla Okazania Skutków Lekarskich ku Użytkowi Domowemu. Warszawa, Druk XX Pijarów, PL. 1821.
European Pharmacopoeia Commission, European Pharmacopoeia. 7th Edition. Vol. 1. Council of Europe, Strasbourg, FR. 2011..
Filipowicz, N., M. Kamiński, J. Kurlenda, M. Asztemborska, and J. R. Ochocka. Antibacterial and Antifungal Activity of Juniper Berry Oil and its Selected Components. Phytotherapy Research. 2003. 17:227–231. CrossRef, PubMed
Hackel-Stehr, K. Das Brauwesen in Bayern, Vom 14. bis 16. Jahrhundert. Insbesondere die Entstehung und Entwicklung des Reinheitsgebotes (1516). Inaugural-Dissertation,
Kommunikations-und Geschichtswissenschaften der Technischen Universität
Berlin [1987]. Gesellschaft für Öffentlichkeitsarbeit der Deutschen
Brauwirtschaft, Bonn, DE. 1989.
Hedrick, U. P., editor. Sturtevant's Edible Plants of the World. Dover, New York, NY. 1972.
Henderson, J. S., R. A. Joyce, G. R. Hall, W. J. Hurst, and P. E. McGovern. Chemical and Archaeological Evidence for the Earliest Cacao Beverages. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2007. 104:18937–18940 Doi:10.1073/pnas.0708815104. CrossRef, PubMed
Heruś z Wielo [ = Derdowski H.], O Reboku Czorlińścim co do Pucka po Serce Jachoł. Przyjaciel: Pismo dla Ludu. 1880.. 6:2.
Høeg, O. A. Eineren i Norsk Natur og Tradisjon. Norsk Skogsbruksmuseum, Elverum, NO. 1996.
Kalle, R. and R. Sõukand. Historical Ethnobotanical Review of Wild Edible Plants of Estonia (1770s–1960s). Acta Societatis Botanicorum Poloniae. 2012. 81:271–281 Doi:10.5586/asbp.2012.033. CrossRef
Katz, S. E. The Art of Fermentation: An In-Depth Exploration of Essential Concepts and Processes from Around the World. Chelsea Green Publishing, White River Junction, VT. 2012.
Kielak, B. and D. Kostewicz. Potrawy Regionalne Kurpiowszczyzny. Biblioteka SRTiR, Ostrołęka, PL. 2004.
Kostewicz, D. Przepisy. Kurpie Dwumiesięcznik Regionalny. 2002. 3:39.
M. Kujawska, and Ł. Łuczaj. Studies of Wild Food Plants in Communist and Post-Communist Poland. Changes in Use and in Research Methodology. In Tradiciones y Transformaciones en Etnobotánica/ Traditions and Transformations in Ethnobotany. M. L., Pochettino, A., Ladio, and P., Arenas, editors.: 539–545 Edición Cyted (Programa Iberoamericano Ciencia y Técnica para el Desarrollo), San Salvador de Jujuy, AR. 2011.
Łuczaj, Ł. Development of Forest Edge Scrub Communities in the Bialowieża Forest in North-Eastern Poland. Fragmenta Floristica et Geobotanica. 1994. 39:589–604.
Łuczaj, Ł. Archival Data on Wild Food Plants Eaten in Poland in 1948. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 2008. 4: Doi:10.1186/1746-4269-4-4. CrossRef, PubMed
Łuczaj, Ł. Changes in the Utilization of Wild Green Vegetables in Poland since the 19th Century: A Comparison of Four Ethnobotanical Surveys. Journal of Ethnopharmacology. 2010. 128:395–404 Doi:10.1016/j.jep.2010.01.038. CrossRef, PubMed
Łuczaj, Ł. Dziko Rosnące Rośliny Jadalne Użytkowane w Polsce od Połowy XIX w. do Czasów Współczesnych. Wild Food Plants Used in Poland from the Mid-19th Century to the Present. Etnobiologia Polska. 2011a. 1:57–125.
Łuczaj, Ł. Changes in Assumption Day Herbal Bouquets in Poland: A Nineteenth Century Study Revisited. Economic Botany. 2011b. 65:66–75 Doi:10.1007/s12231-011-9148-1. CrossRef
Łuczaj, Ł. Herbal Bouquets Blessed on Assumption Day in South-Eastern Poland: Freelisting Versus Photographic Inventory. Ethnobotany Research and Applications. 2011c. 9:1–25.
Łuczaj, Ł., M. Bilek, and K. Stawarczyk. Sugar Content in the Sap of Birches, Hornbeams and Maples in Southeastern Poland. Central European Journal of Biology. 2014. Doi:10.2478/s11535-013-0284-8.
Łuczaj, Ł. and Z. Nieroda. Collecting and Learning to Identify Edible Fungi in Southeastern Poland: Age and Gender Differences. Ecology of Food and Nutrition. 2011. 50:319–336 Doi:10.1080/03670244.2011.586314. CrossRef, PubMed
Łuczaj, Ł., A. Pieroni, J. Tardío, M. Pardo-de-Santayana, R. Sõukand, I. Svanberg, and R. Kalle. Wild Food Plant Use in 21st Century Europe: The Disappearance of Old Traditions and the Search for New Cuisines Involving Wild Edibles. Acta Societatis Botanicorum Poloniae. 2012. 81:359–370 Doi:10.5586/asbp.2012.031. CrossRef
Łuczaj, Ł. and W. M. Szymański. Wild Vascular Plants Gathered for Consumption in the Polish Countryside: A Review. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 2007. 3:17 Doi:10.1186/1746-4269-3–17. CrossRef, PubMed
Madej, T. Festiwale Ludowe na Kurpiach. In Rekreacja–Wymiary Teoretyczne i Praktyczne. J., Kosiewicz, and K., Obodyński, editors.: 235–245 Turystyka, Rzeszów, PL. 2006a.
Madej, T. Folklore Events of the District Kurpie. In Movement Recreation for all. J. Kosiewicz. editor.: 61–67 Economical and Technical College in Legionowo, Legionowo, PL. 2006b.
Madej, T. Kultura Ludowa Jako Produkt Turystyczny na Kurpiach. In Studia nad Turystyką. Prace Geograficzne i Regionalne. Geograficzne, Społeczne i Ekonomiczne Aspekty Turystyki. W., Kurek, and R., Faracik, editors.: 137–144 Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej. Uniwersytet Jagielloński, Kraków, PL. 2007.
Madej, T. Kurpiowszczyzna Jako Atrakcja Turystyczna w Opinii Mieszkańców i Władz Lokalnych. In Turystyka a Społeczności Lokalne: Aspekty Społeczne, Kulturowe, Ekonomiczne i Ekologiczne. L., Mazurkiewicz, and A., Kowalczyk, editors.: 143–164 Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, Warszawa, PL. 2008a.
Madej, T. Rola Turystów z „Unikatu” w Odrodzeniu Tradycji Niedzieli Palmowej we wsi Łyse na Kurpiach. In W kręgu Humanistycznej Refleksji nad Turystyką Kulturową. M., Kazimierczak, editor.: 233–241 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Poznań, PL. 2008b.
Madej, T. Od Przedmiotu Religijnego do Elementu Dekoracji. Współczesny Kontekst Rzeźbionych Krucyfiksów na Kurpiach. Etnografia Polska. 2009. 53:199–211.
Marzell, H. Geschichte und Volkskunde der Deutschen Heilpflanzen. Hippokrates-Verlag Marquardt & Cie, Stuttgart, DE. 1938.
Maurizio, A. Pożywienie Roślinne w Rozwoju Dziejowym. Kasa Mianowskiego, Warszawa, PL. 1926.
McGovern, P. E. Uncorking the Past: The Quest for Wine, Beer, and Other Alcoholic Beverages. University of California, Berkeley, CA. 2009.
McGovern, P. E., A. P. Underhill, H. Fang, F. Luan, G. R. Hall, H. Yu, C. Wang, F. Cai, Z. Zhao, and G. M. Feinman. Chemical Identification and Cultural Implications of a Mixed Fermented Beverage from Late Prehistoric China. Asian Perspectives. 2005. 44:249–275. CrossRef
McGovern, P. E., G. R. Hall, and A. Mirzoian. forthcoming. A Biomolecular Archaeological Approach to ‘Nordic Grog’. Danish Journal of Archaeology.
Moerman, D. E. Native American Ethnobotany. Timber Press, Portland, OR. 1998.
Moerman, D. E. Native American Ethnobotany Database. Available at: http://herb.umd.umich.edu/herb/search.pl. Accessed on November 10, 2013. 2003.
Muszyński, J., M., Górski, K., Henryk, and Z., Połomski, editors. Vademecum Fitoterapii. WPLiS, Warszawa, PL. 1959.
Nelson, M. Barbarian's Beverage: A History of Beer in Ancient Europe. Routledge, Abingdon, Oxon, UK. 2005. CrossRef
Nordland, O. Traditional Beer in Scandinavia and Some Reflections on Taste. Ethnologia Scandinavica. 1971. 1:166–171.
Paluch, A. Świat Roślin w Tradycyjnych Praktykach Leczniczych wsi Polskiej. Acta Universitatis Wratislaviensis. 1984. 752:1–353.
Parízková, J. and M. Vlkova. Beer in the Czech Republic. In Liquid Bread: Beer and Brewing in Cross-cultural Perspective. W., Schiefenhövel, and H. M., Macbeth, editors.: 101–109 Berghahn Books, Oxford, UK. 2011.
Phillips, R. Wild Food. Macmillan, London, UK. 1983.
Pirożnikow, E. Tradycyjne Użytkowania Dziko Rosnących Roślin Leczniczych i Pokarmowych we Wschodniej Części Podlasia. In Park
Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej w Systemie Ochrony Przyrody i
Edukacji Środowiskowej. Materiały Konferencji „Parki Krajobrazowe w I
Połowie XXI Wieku—Edukacja Ekologiczna Wczoraj i Dziś na Przykładzie
Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej” 27–28 maja 2008 r. A., Górniak, and B., Poskrobko, editors.: 64–79 Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej, Białystok, PL. 2008.
Pirożnikow, E. Tradycja Użytkowania Roślin Dziko Rosnących na Podlasiu– Poszukiwanie Smaków, Zdrowia i Zaspokojenia Głodu. In Historie Kuchenne: Rola i Znaczenie Pożywienia w Kulturze. R., Stolična, and A., Drożdż, editors.: 188–200 Uniwersytet Śląski w Katowicach, Cieszyn, PL. 2010.
Prymarka, A. Kozicowe Piwo po Oberku. Gazeta Wyborcza. 2001. 217:16.
Ruhnau, R. Danzig: Geschichte einer Deutschen Stadt. Holzner Verlag, Würzburg, DE. 1971.
Rousseau, J. Notes Sur l'Ethnobotanique d'Antcosti. Archives de Folklore. 1946. 1:60–71.
Salomonsson, A. Gotlandsdricka: Traditionell Kultur som Regional Identitet. Press Förlag, Karlstad, SE. 1979.
Seefried-Gulgowski, E. Von einem Unbekannten Volke in Deutschland. Ein Beitrag zur Volks- und Landeskunde der Kaschubei. Deutsche Landbuchhandlung, Berlin, DE. Available at: http://naszekaszuby.pl/modules/skany/photo.php?lid=487. Accessed on November 10, 2013. 1911.
Singh, N. P. and A. Prakash. Herbal Drugs and Acute Renal Injury. Medicine Update. 2008. 18:150–155.
Sõukand, R. and R. Kalle. Change in Medical Plant Use in Estonian Ethnomedicine: A Historical Comparison between 1888 and 1994. Journal of Ethnopharmacology. 135 2011. 251–260 Doi:10.1016/j.jep.2011.02.030. CrossRef, PubMed
Sõukand, R. and R. Kalle. Personal and Shared: The Reach of Different Herbal Landscapes. Estonian Journal of Ecology. 2012a. 61:20. CrossRef
Sõukand, R. and R. Kalle. The Use of Teetaimed in Estonia, 1880s–1990s. Appetite. 2012b. 59:523–530. CrossRef, PubMed
Sõukand, R., R. Kalle, and I. Svanberg. Uninvited Guests: Traditional Insect Repellents in Estonia Used against the Clothes Moth Tineola bisselliella, Human Flea Pulex irritans and Bedbug Cimex lectularius. Journal of Insect Science. 2010. 10:1–18 doi:Doi:10.1673/031.010.14110.. BioOne, PubMed
Sroczyński, J. Nowy
Piwowar, Czyli Teoretyczno-Praktyczna Sztuka Wyrabiania Rozmaitych
Gatunków Piwa Angielskiego i Sławniejszych Trunków Słodowych. Drukiem Zawadzkiego i Węckiego, Uprzywileiowanych Drukarzy i Księgarzy Dworu Krol. Polskiego, Warszawa, PL. 1821.
Svanberg, I. Folklig Botanik. Dialogos, Stockholm, SE. 2011.
Svanberg,
I., R. Sõukand, Ł. Łuczaj, R. Kalle, O. Zyryanova, A. Dénes, N. Papp,
A. Nedelcheva, D. Šeškauskaitė, I. Kołodziejska-Degórska, and V.
Kolosova. Uses of Tree Saps in Northern and Eastern Parts of Europe. Acta Societatis Botanicorum Poloniae. 2012. 81:343–357. doi:Doi:10.5586/asbp.2012.036. CrossRef
Szyfer, A. Tradycyjne Wierzenia i Zwyczaje Okresu Bożego Narodzenia na Warmii. Komunikaty Mazursko-Warmińskie. 1965. 4:569–80.
M. Veljovic, Despotovic, S. R. Djordjevic, S. Pecic, and I. Leskosek –Cukalovic. Sensory and Antioxidant Properties of Beer with Juniperus Communis L. Paper Presented at the 11th International Congress on Engineering and Food, May 22–26, 2011, Athens, GR. Available at: http://www.icef11.org/content/papers/fpe/FPE851.pdf. Accessed on November 28, 2013. 2011.
Wołejsza, A. Mały Pierścień Kurpiowski. Gazeta Wyborcza. Available at: http://podroze.gazeta.pl/podroze/1,114158,5637427,Maly_Pierscien_Kurpiowski.html. Accessed on November 10, 2013. 2008.
Zientara-Malewska, M. Warmio Moja Miła. Pax, Warszawa, PL. 1959.
Żwirska, M. Puszcza Biała, jej Dzieje i Kultura. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, PL. 1973.
